Wrang einde voor Van Marwijk

Foto: KNVB

De kogel is door de kerk. Bert van Marwijk houdt de eer aan zichzelf en stapt op als bondscoach, na het voor Oranje ronduit slecht verlopen EK. Toch kan hij ook terugkijken op een uiterst succesvolle periode als bondscoach en heeft hij met zijn voetbalvisie langdurig resultaten geboekt met Oranje. Een terugblik.

Natuurlijk is er kritiek. Soms vlijmscherp na de deceptie in Polen en Oekraïne, waar Oranje drie keer een zeperd te verwerken kreeg. Diverse spelers gaven aan dat de eenheid, het groepsgevoel, zoals dat er op het WK was geweest, op het EK ontbrak. ,,Het Nederlands elftal onwaardig”, noemde KNVB-directeur Bert van Oostveen de prestaties op het EK.

Ook Van Marwijk zelf sprak rond het oefenduel van februari in Londen met Engeland de wens uit ‘het WK-gevoel’ terug te krijgen. Daarmee doelde hij op het gevoel van onoverwinnelijkheid dat het team langzamerhand had gekregen in aanloop naar het WK in Zuid-Afrika, maar dat ook werd doorgetrokken in de kwalificatie richting het EK 2012.

Het lijkt erg lang geleden. Maar Oranje was tien maanden terug nog eerste op de wereldranglijst. Na de WK-finale een nieuw hoogtepunt voor Van Marwijk. Alles leek crescendo te gaan. Tot op 11 oktober 2011 van Zweden verloren werd. Het leek eerst een incident, Nederland was immers al geplaatst. Vanaf dat moment kwam er echter een kentering in de prestaties van Oranje. Dat uitmondde in een slecht EK en – uiteindelijk – het opstappen van de bondscoach.

Voetbalvisie

De filosofie van Van Marwijk bestond al bij SV Meerssen, de amateurclub die hij coachte voor hij het betaald voetbal inging, uit elementen die hij later ook bij Oranje toepaste. Gegroepeerd en georganiseerd verdedigen is misschien wel het belangrijkste in zijn voetbalvisie. Tegelijkertijd richtte Van Marwijk zich altijd en overal op het vooruit verdedigen. Het druk zetten na balverlies, ook weer in teamverband.

Hier trainde hij heel vaak op. Bij zijn clubs, maar ook bij Oranje. Net als op het passen en trappen. ,,Snelheid wordt steeds belangrijker, nu de ruimtes steeds kleiner worden in het voetbal”, zei Van Marwijk, die voorzag dat vaste posities steeds meer zullen verdwijnen. ,,Voetbal wordt een spel van totale beweging”, zei hij. Hij verwacht van spelers dat ze veel loopacties maken, ook als ze de bal misschien niet krijgen.

Twee elementen zijn hierin belangrijk. Ten eerste, deze aanpak werkt alleen als er een sterk teamgevoel is. Als spelers bereid zijn voor elkaar te werken, door het vuur te gaan. Als er een sterk besef is dat je elkaar nodig hebt om tot prestaties te komen. Ten tweede, spelers moeten uitermate fit zijn, en veel arbeid verrichten, zodat de linies kort op elkaar blijven. Tactische discipline is een voorwaarde voor succes.

Historische reeks

Na het EK 2008 koos Van Marwijk voor een verdedigend blok op het middenveld van twee spelers vóór twee centrale verdedigers. Hij wilde het team, dat wisselvallig presteerde op het EK in Zwitserland, stabiliteit bijbrengen. Ook Frank de Boer gaf aan, in de biografie van de bondscoach, dat dit ‘blok van vier’ pure noodzaak was. ,,Het elftal had dit echt nodig.’’

En er was succes. Het voetbal op het WK was niet sprankelend, het was wel goed. Zeker in de ogen van de bondscoach, die zag wat hij wilde zien. En de reserves konden hun bijrol nog relatief makkelijk accepteren, ook omdat er gewonnen werd. Sterker nog, Van Marwijk zette een historische reeks neer.

Van de 42 interlands tussen zijn aanstelling in augustus 2008 en Zweden op 11 oktober 2011 gingen er maar twee verloren. Een oefenduel met Australië en de WK-finale. Alle officiële duels in die periode, op de WK-finale na, werden gewonnen. Dan kan een gevoel van onoverwinnelijkheid ook groeien natuurlijk. Er was lof uit de hele wereld, zeker toen de aantrekkelijkheid ook nog verbeterde, zoals tegen Zweden-thuis (4-1), Hongarije-uit (0-4) en – toch ook – San Marino-thuis (recordscore 11-0).

Kentering

Na de nederlaag tegen Zweden volgden twee matige oefenduels, met de flinke zeperd tegen Duitsland op 15 november als dieptepunt. Ondanks de afwezigen – Robben, Van Persie, Afellay en Van der Vaart – werd genadeloos de zwakte van Oranje blootgelegd door de ontketende Duitsers: 3-0.

Op Wembley eind februari greep Van Marwijk terug op zijn WK-team, terug naar de oude zekerheid. Waar hij het met Van der Vaart naast Van Bommel had geprobeerd, en later Kevin Strootman als iets aanvallender middenvelder naast de aanvoerder had geposteerd, deed de bondscoach weer een beroep op het WK-duo Nigel de Jong-Mark van Bommel. Het leverde, mede door een ontketende Robben, in Londen een overwinning op. Een opsteker, vier maanden voor het EK.

Blessures en gebrek aan ritme

Toch zal de bondscoach zich in de maanden voorafgaand aan het EK zorgen hebben gemaakt. Veel spelers kampten met blessures of zaten op de bank en vertoonden een gebrek aan wedstrijdritme, fitheid of scherpte. Erik Pieters viel op het laatst weg met een teruggekeerde kwetsuur. Ook zal Van Marwijk hebben gezien dat sommige spelers ver van het WK-niveau verwijderd waren.

Daarbij kwamen in de voorbereiding op het EK spanningen, omdat de eerste veertien spelers veel dichter op elkaar zaten dan tijdens het WK 2010. Toen werden reserverollen makkelijker geaccepteerd, nu lastiger. Als dan niet wordt gewonnen, komt er druk op. Wat er precies is gebeurd in de groep is grotendeels onduidelijk, en dat blijft het misschien ook wel. Wat wel duidelijk is, is dat het aan eenheid ontbrak. En juist dat was altijd de kracht van het team. Toen teveel spelers ook hun niveau niet haalden, en de fitheid en scherpte ontbrak, werd de missie van de bondscoach op het EK wel een heel moeilijke.

Evaluatie

Het duel met Portugal liet zien dat zelfs met de spelers die tegen Denemarken nog op de bank zaten, en die volgens de publieke opinie een kans moesten krijgen, dit team onvoldoende slagkracht had op het EK. Misschien zijn keuzes onvoldoende duidelijk gemaakt of te laat. Misschien ontbrak het aan fitheid. Waarschijnlijker is dat dit team gewoon onvoldoende kwaliteit had en kon tonen op het moment dat het er echt toe deed. En zo werd wat lange tijd de kracht van dit team was, op het EK juist de zwakte.

Maar Bert van Marwijk wilde niet op de resultaten van de evaluatie wachten. Woensdagmiddag liet hij de KNVB weten er geen heil meer in te zien zijn contract uit te dienen. En hoewel zijn tijd als bondscoach zo in mineur eindigt en hij zelf ook toegaf gefaald te hebben, kan hij – hoewel nu waarschijnlijk vooral zeer chagrijnig vanwege het EK – toch terugkijken op een grotendeels succesvolle periode als nationale keuzeheer, met een zilveren WK-medaille als hoogtepunt.

Volg ons ook op Twitter!